Trong bức tranh đa sắc của 20 dân tộc anh em cùng sinh sống tại Tân Quang, người Pà Thẻn hiện lên như một gam màu rực rỡ và đầy cuốn hút. Cộng đồng Pà Thẻn gắn bó lâu đời với núi rừng nguyên sơ, lưu giữ những giá trị văn hóa đặc trưng vừa huyền bí, vừa gần gũi. Chính sự bền bỉ gìn giữ ấy đã góp phần làm dày thêm chiều sâu bản sắc cho vùng đất Tân Quang.
Không chỉ hiện diện trong lễ hội, trang phục hay tiếng hát, văn hóa Pà Thẻn còn sống động trong nếp sống thường ngày, trong cách họ tôn trọng thiên nhiên, gìn giữ bản làng và trao truyền tri thức truyền thống cho thế hệ sau. Những giá trị ấy tạo nên một “dấu chỉ văn hóa” không thể trộn lẫn giữa miền sơn cước.
Lễ hội Nhảy lửa – nghi lễ thiêng của niềm tin và sức mạnh
Lễ hội Nhảy lửa là nghi lễ nổi bật nhất của người Pà Thẻn, đã được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là một lễ hội mang tính trình diễn, mà là nghi thức tâm linh sâu sắc gắn với tín ngưỡng thờ thần linh, cầu bình an, mùa màng tốt tươi và sức khỏe cho cộng đồng.
Trong tiếng nhạc dồn dập và không khí linh thiêng của đêm núi rừng, những chàng trai Pà Thẻn bước vào than hồng rực cháy bằng đôi chân trần. Họ nhảy qua lửa, đứng trong lửa như một cách gửi gắm niềm tin vào sự che chở của thần linh. Hình ảnh ấy thể hiện lòng dũng cảm, sức mạnh tinh thần và khát vọng vượt qua gian khó để gìn giữ cuộc sống bản làng.
Lễ nhảy lửa không chỉ là niềm tự hào của người Pà Thẻn, mà còn là một trải nghiệm đặc biệt với du khách khi đến Tân Quang: nơi con người và thiên nhiên, niềm tin và sự sống giao hòa trong khoảnh khắc rực sáng.
Trang phục thổ cẩm – sắc đỏ của bản sắc
Trang phục truyền thống Pà Thẻn nổi bật với hai gam màu đỏ – đen, tạo ấn tượng mạnh ngay từ cái nhìn đầu tiên. Những bộ váy áo được thêu tay công phu, kết hợp nhiều lớp họa tiết hình học và biểu tượng gắn với đời sống núi rừng.
Với người Pà Thẻn, trang phục không chỉ là “đồ mặc”, mà là một phần căn cước văn hóa. Mỗi đường kim mũi chỉ mang theo triết lý sống, quan niệm về đất trời, về cộng đồng và về vẻ đẹp của lao động. Đặc biệt, đó còn là niềm tự hào của người phụ nữ Pà Thẻn – những người lặng lẽ giữ lửa truyền thống qua từng tấm vải và hoa văn.
Âm nhạc và dân ca – kho tàng sống của núi rừng
Âm nhạc Pà Thẻn mộc mạc mà sâu lắng, được gìn giữ qua nhiều thế hệ bằng trí nhớ và đời sống cộng đồng. Tiếng khèn, tiếng sáo, những làn điệu hát đối đáp vang lên trong ngày lễ, trong phiên chợ hay những buổi sinh hoạt bản làng.
Trong âm nhạc ấy, người ta nghe được một tâm hồn vừa lãng mạn, vừa kiên cường – tái hiện tình yêu đôi lứa, tình yêu bản làng và sự gắn bó với núi rừng. Dân ca không chỉ là nghệ thuật giải trí mà còn là cách người Pà Thẻn kể chuyện đời mình, truyền dạy nếp sống và nuôi dưỡng tinh thần cộng đồng.
Phong tục và tín ngưỡng – nền tảng tinh thần bền chặt
Đời sống tinh thần của người Pà Thẻn gắn chặt với tín ngưỡng thờ thần linh và tổ tiên. Từ lễ cúng bản, lễ cầu mùa đến các nghi thức trong cưới hỏi, tang ma… tất cả đều được thực hành như một cách gìn giữ sợi dây kết nối giữa con người với cội nguồn và thiên nhiên.
Những phong tục ấy tạo nên một hệ giá trị bền chặt: tôn trọng cộng đồng, biết ơn tổ tiên, sống hài hòa với núi rừng. Đây là nền tảng giúp người Pà Thẻn vượt qua nhiều thăng trầm lịch sử mà vẫn giữ được cốt cách riêng.
